Wpływ podwrażliwości i nadwrażliwości dotykowej na funkcjonowanie dziecka w wieku szkolnym

Układ dotykowy jest jednym ze zmysłów bliższych. Jego rozwój ma swój początek w okresie prenatalnym.

Propriocepcja

Nie wszyscy wiedzą, że do odbierania bodźców z otoczenia zewnętrznego człowiek potrzebuje aż siedmiu zmysłów. Zazwyczaj, myśląc o zmysłach, rozważamy pięć zmysłów, o których mówi się w szkole.

Przedsionek

Układ przedsionkowy, w którego skład wchodzi błędnik i jądra przedsionkowe, znajduje się w uchu wewnętrznym człowieka.

Węch

Już starożytni filozofowie zwracali uwagę na istnienie zmysłu węchu, jednak podchodzili do niego z dość dużą pogardą. Zazwyczaj twierdzili, że jest to zmysł znajdujący się najniżej w hierarchii, a bodźce, które do niego dochodzą interpretowane są subiektywnie. W związku z tym, nie przekazuje on wartościowej informacji sensorycznej, a człowiek nie powinien mu ufać w trakcie poznawania świata i otaczającej rzeczywistości. Dopiero w XX wieku naukowcy zaczęli przywracać znaczenie węchowi. Richard Axel i Linda Buck, w 2004 roku, otrzymali Nagrodę Nobla za udowodnienie, że tysiąc różnych genów pozwala człowiekowi w konsekwencji na rozpoznawania ponad 10 000 zapachów. Prześledzili oni również drogę sygnałów węchowych. Okazało się, że impulsy nerwowe docierają nie tylko do kory nerwowej (uznawanej za „siedlisko świadomości”), ale również do układu limbicznego będącego najbardziej archaicznym obszarem mózgu, które odpowiada za emocje i zapamiętywanie.

Terapia neurotaktylna

Terapia neurotaktylna jest specjalnym programem opracowanym przez dr Svetlanę Masgutową. Jego głównym założeniem jest wspieranie układu nerwowego poprzez wykonywanie naturalnych ruchów stymulujących zasoby czuciowo-ruchowe organizmu. Autorka oparła swoje metody pracy na wieloletnich doświadczeniach. Wykorzystywała bowiem dotyk w terapii dzieci i dorosłych będących między innymi ofiarami wojen, trzęsień ziemi, ale przede wszystkim w pracy z poszkodowanymi w katastrofie kolejowej, która miała miejsce w 1989 roku w Rosji. Dzięki temu możliwe stało się zaobserwowanie tego, jak wiele pozytywnych efektów przynosi terapia. Warto więc zastanowić się nie tylko na tym, jakie są konkretne założenia terapii neurotaktylnej, ale również zwrócić uwagę na korzyści, jakie niesie jej stosowanie.

Przykładowy scenariusz zajęć z wykorzystaniem integracji sensorycznej dla nauczycieli przedszkola

Temat: W zdrowym ciele zdrowy duch

Jak zapanować nad swoimi myślami?

Przykładowy scenariusz zajęć z wykorzystaniem integracji sensorycznej dla nauczycieli klas I–III

Kinezjologia edukacyjna

Prowadzenie terapii integracji sensorycznej jest bardzo dużym wyzwaniem i wymaga od terapeutów nie tylko zaangażowania, ale również ciągłego poszerzania swojej wiedzy i umiejętności. Dlatego też niezmiernie istotne staje się sięganie do tych metod i technik, które zostały już opracowane i adaptowanie ich do sytuacji terapeutycznej. Wiele z nich bowiem w swoich pierwotnych założeniach nawiązuje do rozwoju zmysłów człowieka i proponuje aktywności mające na celu ich doskonalenie. Do tej grupy należy zaliczyć koncepcję nazwaną kinezjologią edukacyjną. Nurt ten został opracowany przez Paula Dennisona. Jego głównym celem stało się odtworzenie naturalnego potencjału człowieka poprzez wykorzystanie w codziennej praktyce szeregu ćwiczeń i aktywności fizycznych.

Podłoże zaburzeń SI

W grupie przedszkolnej nauczyciel może spotkać różne dzieci. Jedne z nich są spokojne i opanowane, a inne żywiołowe i bardzo aktywne. Niektóre zaś przejawiają liczne zachowania o negatywnym charakterze. Bywa, że gryzą, kopią lub popychają swoich rówieśników, mają trudności z koncentracją na zajęciach i nie są w stanie skupić się przez odpowiedni czas na realizowanym zadaniu. Jest to ta grupa, która zazwyczaj dezorganizuje pracę nauczyciela i przeszkadza w prowadzeniu zajęć, a z drugiej strony – dzieci te potrafią skupić się na zajęciach indywidualnych i przeważnie dobrze na nich funkcjonują. Pojawia się więc pytanie, jakie są przyczyny takich zachowań.

Integracja sensoryczna jako metoda wspomagająca w pracy z dzieckiem z zespołem Downa

Rozwój każdego człowieka uzależniony jest od wielu różnorodnych czynników.

Plastyka sensoryczna i jej zastosowanie w codziennej pracy dydaktycznej

Jednym z elementów wykorzystywanych na zajęciach z zakresu integracji sensorycznej są gry i zabawy plastyczne. Mówi się nawet o takim obszarze jak plastyka sensoryczna. Jakie znaczenie ma plastyka sensoryczna dla rozwoju dziecka oraz jak można ją wykorzystać w codziennej pracy?

Plan zajęć rewalidacyjnych – terapia ręki

Plan zajęć rewalidacyjnych – terapia ręki

Sposoby wspierania układu proprioceptywnego

Propriocepcja odpowiada przede wszystkim za to, aby odbierać bodźce napływające z mięśni i ścięgien. Informują one mózg o tym, jak położone jest ciało oraz jego poszczególne części, a także jakiego rodzaju ruchy są wykonywane. Wszystkie impulsy o charakterze proprioceptywnym wędrują od rdzenia kręgowego w górę, do pnia mózgu oraz móżdżku.

Dzieci z zespołem Retta – czyli jak wspomagać funkcjonowanie „milczących aniołków”?

Zespół Retta jest bardzo ciężkim zaburzeniem neurologicznym, którego główną przyczyną jest mutacja genetyczna. Chorują na niego przede wszystkim dziewczynki i kobiety. Dzieci te przychodzą na świat z ciąż prawidłowych, w czasie których nie pojawiają się żadne problemy, trudności czy powikłania. Chłopcy dotknięci tą chorobą umierają na etapie rozwoju płodowego lub tuż po porodzie. Objawy zespołu Retta są niezauważalne. W pierwszych miesiącach życia dziewczynki rozwijają się normalnie. Pierwsze niepokojące symptomy pojawiają się około drugiego roku życia i można podzielić je na cztery fazy. Każda dziewczynka przechodzi przez pierwszą i drugą fazę, jednak trudno jest jednoznacznie stwierdzić, jaka będzie intensywność objawów u każdej pacjentki.

FAS a zaburzenia integracji sensorycznej

Proces integracji sensorycznej rozpoczyna się już w życiu płodowym. To w tym czasie zaczyna się bowiem kształtować mózg i układ nerwowy, a tym samym wszystkie zmysły dziecka. Żeby móc się prawidłowo rozwijać, mózg potrzebuje różnorodnej stymulacji zarówno w okresie prenatalnym, jak również po przyjściu na świat.

Mózgowe porażenie dziecięce a zaburzenia integracji sensorycznej

W przypadku dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym można mówić o dwóch rodzajach zaburzeń integracji sensorycznej. Wyznacznikiem jest tutaj przyczyna powstania zaburzenia, która może mieć charakter pierwotny lub wtórny.

Scenariusz zajęć z wykorzystaniem integracji sensorycznej

Temat: Usprawnienie procesu koncentracji i uwagi

Profile sensoryczne

Nie ma dwóch identycznych ludzi, nawet jeśli mówimy o bliźniętach. Każdy człowiek interesuje się innymi rzeczami, ma inne preferencje i ulubione aktywności. Jedni najchętniej spędzają swój czas wolny z dobrą książką, słuchają muzyki lub spacerują, inni wolą być w ciągłym ruchu, wędrować, zwiedzać czy spotykać się z nowymi ludźmi. Dzięki tej różnorodności świat jest ciekawszy, daje nam zdecydowanie więcej możliwości. Co jednak leży u podłoża tych różnic? Skąd się one biorą? Do niedawna wychodzono z założenia, że przyczyną tego stanu rzeczy jest temperament, który określa się jako zespół cech, z którymi dziecko przychodzi na świat. Owe cechy ujawniają się już we wczesnym dzieciństwie i stanowią fundament, na którym budowana jest cała osobowość dziecka. Od jakiegoś czasu coraz częściej zaczyna się jednak wspominać o tym, że na nasze zachowanie i preferencje może mieć wpływ profil sensoryczny.

Masy plastyczne

Integracja sensoryczna traktowana jest jak „naukowa zabawa”, co oznacza, że poprzez zaplanowane zabawy i aktywności, które dla dziecka są atrakcyjne i ciekawe, terapeuta oddziałuje na układ nerwowy. Dzięki temu osiąga pozytywne efekty i wspiera rozwój dziecka. Zabawa jest podstawowym sposobem spędzania wolnego czasu przez dzieci. Pozytywnie wpływa na rozwój jego osobowości oraz daje możliwość poznawania siebie i swojego otoczenia. Jednocześnie sprzyja ona rozwojowi kreatywności – dziecko ma bowiem planować, tworzyć, wymyślać, budować, konstruować, dzięki czemu uzyskuje harmonię w aspekcie poznawczym, społecznym, fizycznym i emocjonalnym. Jedną z podstawowych zabaw proponowanych dzieciom w trakcie zajęć z integracji sensorycznej, jest zabawa z wykorzystaniem mas plastycznych.

Studium przypadku – Agnieszka, 7 lat, nadwrażliwość słuchowa i podwrażliwość proprioceptywna

Dziewczynka ma osłabione napięcie mięśniowe oraz problemy ze słuchem. Późno zaczęła mówić, a wcześniej porozumiewała się na migi. Trudnością jest dla niej wyłapywanie niektórych dźwięków. Potrafi też zasłaniać uszy, gdy słyszy mocne, głośne dźwięki. Pojawia się problem z pisaniem – męczy się przy pisaniu, przyjmuje nieprawidłową postawę przy stoliku.

Sensorycznie wszystko gra – wykorzystanie zabaw sensorycznych z dziećmi w celu doskonalenia koncentracji, uwagi oraz skupienia

Przykładowy scenariusz zajęć z wykorzystaniem integracji sensorycznej dla nauczycieli klas I–III

Sensoryczne powitanie wiosny

Przykładowy scenariusz zajęć z wykorzystaniem integracji sensorycznej dla nauczycieli klas I–III

Wiosenne i wielkanocne zabawy z wykorzystaniem mas plastycznych

Wielkanoc to bardzo piękne święta, mocno związane z porą roku, w której występują – wiosną. Może być to też czas tworzenia ciekawych prac plastycznych i różnorodnych kompozycji. Wielkanoc może być również inspiracją na zajęciach z zakresu integracji sensorycznej. Często na tego typu zajęciach z dziećmi tworzy się i przygotowuje różne masy plastyczne. Poniżej zamieszczam w związku z tym kilka przykładów zabaw z zakresu plastyki sensorycznej inspirowanych właśnie Wielkanocą i wiosną.

Praca z dzieckiem przewlekle chorym

O zaburzeniach integracji sensorycznej mówi się najczęściej w kontekście dzieci, których rozwój przebiega prawidłowo, zgodnie z normami rozwojowymi. Należy jednak podkreślić, że bardzo często współwystępują one z zaburzeniami całościowymi, takimi jak zaburzenia ze spektrum autyzmu, w przypadku niepełnosprawności, chorób genetycznych oraz chorób przewlekłych.

Terapia w Sali Doświadczeń Świata

Rodzice i terapeuci dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej poszukują różnorodnych rozwiązań i miejsc pozytywnie wpływających na rozwój oraz funkcjonowanie dzieci. Okazuje się, że znajdują to w Sali Doświadczeń Świata. Warto zastanowić się nad tym, czym taka sala jest, jakie spełnia funkcje oraz w jaki sposób powinna zostać wyposażona, żeby jak najlepiej oddziaływać na dzieci, które w niej pracują.

Sensoryczny Dzień Dziecka – wykorzystanie aktywności plastycznych i ruchowych do urozmaicenia obchodów Dnia Dziecka

Sensoryczny Dzień Dziecka – wykorzystanie aktywności plastycznych i ruchowych do urozmaicenia obchodów Dnia Dziecka

Kwestionariusz dla rodziców

Instrukcja wypełnienia kwestionariusza:

W magicznej krainie dźwięków

Analiza i synteza słuchowa

Zaburzenie przetwarzania słuchowego a terapia integracji sensorycznej

Problemy z przetwarzaniem słuchowym dotykają coraz więcej dzieci, dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnoza i terapia małego pacjenta. Jak pomóc dziecku z problemami słuchu w gabinecie terapeuty SI?

Sala do prowadzenia terapii SI

Terapia integracji sensorycznej jest coraz bardziej popularna. Okazuje się bowiem, że dzieci i młodzież mają wiele różnorodnych trudności, z którymi nie są w stanie sobie samodzielnie poradzić. Trzeba pamiętać o kilku istotnych aspektach, które będą wypływały na efektywność terapii i zapewnią atrakcyjny charakter prowadzonych zajęć.

Jaki wpływ na rozwój dziecka mają odruchy ASTOS i STOS?

Funkcjonowanie dziecka i jego rozwój są bardzo mocno uzależnione od tego, jak pracuje mózg i układ nerwowy. Należy zauważyć, że układ nerwowy jest zbudowany z kilku współpracujących ze sobą podsystemów, które jednocześnie oddziałują na całość organizmu.

Studium przypadku Ignasia – zaburzenia posturalne oraz zaburzenia układu przedsionkowego

Chłopiec ma problem z regulacją emocji oraz koncentracją. Rodzice informują o wzmożonej potrzebie ciągłego ruchu i jednoczesnej niezgrabności ruchowej. Z przeprowadzonego wywiadu wynika, że Ignaś ma m.in. zaburzenia posturalne i zaburzenia układu przedsionkowego. Podejrzewa się również przetrwałe odruchy twarzowe oraz odruch ATOS i STOS.

Wyprawa do magicznej krainy skarbów

– przykładowy scenariusz zajęć wyciszających i relaksujących z wykorzystaniem pozycji jogi

Jesienne zabawy z przestrzenią i w przestrzeni

Scenariusz dla dzieci w wieku 5-6 lat

Jesień dookoła nas

Scenariusz zajęć na doskonalenie percepcji wzrokowej i słuchowej

Scenariusz zajęć - nadchodzi zima

Rozwijanie umiejętności matematycznych

Mikołajkowe prezenty

Sensoryczna zabawa dla dzieci

Jak dobrze i bezpiecznie spędzić wakacje?

Zapoznanie uczniów z zasadami bezpiecznego zachowania w czasie wolnym

Worek strunowy

Labirynt z wykorzystaniem woreczka strunowego

Wstępna ankieta dla rodziców na temat dziecka rozpoczynającego edukację przedszkolną

Wstępna ankieta dla rodziców na temat dziecka rozpoczynającego edukację przedszkolną

Ocena rozwoju procesów sensorycznych dziecka w wieku 7 lat

Studium przypadku dziewczynki w wieku 7 lat 5 miesięcy, u której zaobserwowano problemy czynnościami w życiu codziennym.

Arkusz obserwacji dziecka - wczesne wspomaganie rozwoju

Arkusz obserwacji dziecka - wczesne wspomaganie rozwoju

Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia

Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia

Ocena rozwoju procesów integracji sensorycznej dziecka z trudnościami z regulacją emocji

Studium przypadku chłopca w wieku dwóch lat, który potrzebuje ustalić dodatkowe formy terapii z powodu nerwowości oraz nieumiejętności radzenia sobie z emocjami.

Sztućce

Zabawy ze sztućcami

Formularz sprawdzający występowanie zaburzeń w obszarze orientacji w przestrzeni

Formularz sprawdzający występowanie zaburzeń w obszarze orientacji w przestrzeni

Ocena rozwoju procesów integracji sensorycznej. Rediagnoza

Omówienie oceny rozwoju procesów integracji sensorycznej dziewięcioletniej dziewczynki - rediagnoza.

Budowla z wykałaczek i plasteliny

Budowla z wykałaczek i plasteliny

Scenariusz zajęć - wyprawa na jesienny spacer

Scenariusz zajęć stymulujący układ przedsionkowy i proprioceptywnego

Ocena rozwoju procesów integracji

Studium przypadku chłopca z dyspraksją

Indywidualny program terapii integracji sensorycznej dziecka z dyspraksją

Indywidualny program terapii integracji sensorycznej dziecka z dyspraksją

Ankieta dla rodziców dziecka z podejrzeniem dyspraksji

Co powinno ich zaniepokoić w zachowaniu dziecka?

Kwestionariusz - trudności matematyczne

Kwestionariusz - trudności matematyczne

Wzór arkusza obserwacji dziecka z podejrzeniem dysleksji

Wzór arkusza obserwacji dziecka z podejrzeniem dysleksji

Indywidualna karta zajęć dla dziecka z dyspraksją

Wzór karty zajęć

Ćwiczenia wpływające na rozwój praksji

Przykłady konkretnych ćwiczeń wpływających pozytywnie na koordynację wzrokowo-ruchową, motorykę i orientację przestrzenną.

Przykład diety sensorycznej dla chłopca w wieku 6 lat

Dziecko z podreaktywnością proprioceptywną, zaburzeniami koordynacji, osłabioną koncentracją, z podejrzeniem dyspraksji.

Kwestionariusz sensoryczny - dziecko z dyspraksją

Kwestionariusz wywiadu diagnostycznego dziecka z MPD

Kwestionariusz wywiadu diagnostycznego dziecka z MPD

Gazeta

Przykłady zabaw z dzieckiem z MPD do wykorzystania w domu

Dziecko lat 7 z MPD oraz niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (spastyczność w kończynach górnych)

Zajęcia indywidualne usprawniające koncentrację i uwagę

Jakie pytania dotyczące zaburzeń SI powinni zadać sobie rodzice dziecka z MPD?

Jakie pytania dotyczące zaburzeń SI powinni zadać sobie rodzice dziecka z MPD?

Indywidualny program zajęć w zakresie wspomagania rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych oraz stymulacji rozwoju poznawczego

Indywidualny program zajęć w zakresie wspomagania rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych oraz stymulacji rozwoju poznawczego

Obserwacja rozwoju mowy i procesów poznawczych dziecka 5-letniego

Obserwacja rozwoju mowy i procesów poznawczych dziecka 5-letniego

Przykłady zabaw ze spinaczami do bielizny

Przykłady zabaw ze spinaczami do bielizny

Obserwacja dziecka w przedszkolu po wstępnym okresie adaptacji

Obserwacja dziecka w przedszkolu po wstępnym okresie adaptacji

Adaptacja dziecka do przedszkola

Adaptacja dziecka do przedszkola

Plastikowe bezbarwne lub białe łyżki

Zabawa na doskonalenie percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej, koncentracji.

Stymulacja wzrokowa w gabinecie terapeuty SI

Wzrok jest jednym ze zmysłów dalszych, jednak konieczne jest nie tylko sprawdzenie, jak dziecko radzi sobie z odbiorem bodźców wzrokowych, ale również podjęcie działań, które będę wspierały i doskonaliły wzrok. Wzrok pozwala nam przecież poznawać świat i zdobywać nowe doświadczenia. Warto mieć świadomość, że sam proces widzenia nie odbywa się w oku, ale w mózgu. Oko jest tylko rodzajem przekaźnika, dzięki któremu bodźce z otoczenia docierają do odpowiednich obszarów w mózgu. Co ważne, przychodząc na świat, dziecko nie ma w pełni wykształconej umiejętności widzenia. Jest to jedyny zmysł, który doskonali się wraz z rozwojem i jest uzależniony od jakości bodźców wzorkowych, ale też od innych bodźców, które docierają do dziecka od pierwszych miesięcy życia.

Rozważania o propriocepcji

Coraz więcej rodziców zgłasza się do terapeutów integracji sensorycznej po pomoc, wsparcie i wskazówki. Dlaczego właściwie do nas przychodzą? Bo zachowania ich dzieci są trudne, niezrozumiałe i niepokojące. Często rodzice nie wiedzą, z czego to wszystko wynika. Jednocześnie ci sami rodzice otrzymują informacje zwrotne z przedszkola – okazuje się, że ich pociechy są za szybkie w działaniu, nie potrafią utrzymać odpowiedniego poziomu skupienia oraz zaczepiają innych. Chyba jednak najtrudniejszą dla rodzica jest ta sytuacja, kiedy słyszy, że jego dziecko bije, szczypie, gryzie, kopie lub popycha rówieśników. Na początku pojawia się więc myśl, że jest po prostu niegrzeczne i nieposłuszne. Jednak po chwili przychodzi refleksja, że może coś innego stoi za jego reakcjami. Warto zastanowić się nad tym, dlaczego niektóre dzieci zbyt dużo siły wykorzystują w zabawie czy w relacjach z innymi oraz jak można im w tym pomóc. Zastanowimy się także nad tym, co jest przyczyną tego stanu rzeczy.

Rola i znaczenie dotyku w integracji sensorycznej

Rola i znaczenie dotyku w integracji sensorycznej

Wpływ integracji sensorycznej na rozwój emocjonalny

Wpływ integracji sensorycznej na rozwój emocjonalny

ADHD a zaburzenia integracji sensorycznej

ADHD a zaburzenia integracji sensorycznej

Dieta Sensoryczna

Dieta Sensoryczna

Diagnoza małego dziecka

Diagnoza małego dziecka

Diagnoza dziecka w spektrum autyzmu

Diagnoza dziecka w spektrum autyzmu

Napięcie mięśniowe i postawa ciała

Napięcie mięśniowe i postawa ciała

Rozwój motoryki małej oraz ćwiczenia usprawniające

Rozwój motoryki małej oraz ćwiczenia usprawniające

Ryzyko dysleksji - diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym

Ryzyko dysleksji - diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym

FAS a zaburzenia SI

FAS a zaburzenia SI

Choroby przewlekłe a zaburzenia SI

Choroby przewlekłe a zaburzenia SI

Pacjent z Zespołem Downa w terapii SI

Pacjent z Zespołem Downa w terapii SI

Zasady komunikacji z dzieckiem z zaburzeniami koncentracji

Zasady komunikacji z dzieckiem z zaburzeniami koncentracji

Ćwiczenia stymulujące układ przedsionkowy

Ćwiczenia stymulujące układ przedsionkowy

Interocepcja - ósmy zmysł

Interocepcja - ósmy zmysł